MIŚKA ADVENTURE: Nowy cmentarz żydowski w Krakowie

„Nowy” cmentarz żydowski w Krakowie to jedna z niewielu wciąż czynnych nekropolii w Polsce. Cmentarz powstał w 1800 roku.

Podczas II wojny światowej został poważnie zniszczony. Niemcy wiele macew wykorzystali do prac budowlanych, część z nich posłużyła jako płyty chodnikowe w obozie w Płaszowie.

W latach pięćdziesiątych XX wieku cmentarz poddano renowacji. Część płyt nagrobnych z powrotem przewieziono na cmentarz i ustawiono lub wmurowano w ogrodzenie.

Najbardziej charakterystyczną cechą cmentarzy żydowskich są macewy czyli kamienne tablice nagrobne. Swym wyglądem nawiązują do bramy, symbolu przejścia z życia ziemskiego do życia w innym świecie. Macewy zazwyczaj zwrócone są na wschód. Niegdyś nagrobki były kolorowe, przeważały barwy złote, czarne, żółte, niebieskie i czerwone. Obecnie tylko na nielicznych pozostały ślady farby.

Symbolika żydowskiej sztuki nagrobnej jest bardzo bogata. Na wielu nagrobkach występuje jednocześnie kilka znaków i bardzo trudno jest zinterpretować ich znaczenie. Symbole umieszczone pośrodku są jednak najważniejsze.

Gwiazda Dawida – symbol przynależności narodowej. Znak przenikania się światła widzialnego z niewidzialnym. Symbol siedmiu planet. Symbol tygodnia, gdzie środkowe pole oznacza dzień Szabatu, zaś wierzchołki trójkątów pozostałe sześć dni tygodnia.

Menora - siedmioramienna lampa oliwna używana w Świątyni Jerozolimskiej należy do najważniejszych symboli judaizmu, na macewach odnosi się na ogół do poczucia przynależności narodowej.

Świece lub świeczniki - najstarszy symbol śmierci, świeczka to symbol duszy, rzeźbiono je na macewach kobiet, bo zapalanie i błogosławienie świec szabasowych należy do obowiązków kobiety żydowskiej, to jeden z najczęściej występujących symboli na grobach kobiet.

Dłonie w geście błogosławieństwa - na ogół znak ten umieszczano na grobach kapłanów (kohenim), potomków arcykapłana Aarona, którzy byli wykonawcami obrzędów kultowych w Świątyni Jerozolimskiej. Symbol oznacza, że zmarły mężczyzna pochodził z rodu Aarona i cieszył się wielkim poważaniem. Podczas świąt żydowskich błogosławiono modlących się gestem pokazanym na wielu macewach.

Misa i dzban albo dłoń trzymająca dzbanek – symbol potomków rodu Lewiego, pełniących powinności religijne w Świątyni. Do nich należało obmywanie rąk kapłanów przed błogosławieństwem.

Szafa z księgami lub księgi - oznaczają osobę uczoną, studiującą Torę, rabina, duchownego, biegłego w piśmiennictwie religijnym, nauczyciela.

Korona - symbolizuje m.in. Torę, a więc prawo zawarte w Pięcioksięgu Mojżesza. Oznacza pobożność, prawość, uczoność, doskonałość, ale też głowę rodziny i wierność małżeńską.

Lew - symbol potęgi, silnej wiary. Lew był znakiem plemienia Judy i rodu Dawida.

Drzewo - symbolizuje Drzewo Życia. Złamane drzewo oznacz śmierć (też nagłą). Jeśli z drzewa wyrastają liście - śmierć w młodym wieku.

Palma - jest symbolem Judy, obfitości i narodowego odkupienia.

Na żydowskich grobach często widuje się ułożone kamyki. Najbardziej prawdopodobne jest, iż obyczaj ten pochodzi z dawnych czasów, gdy zwłoki grzebano na pustyni. Zabezpieczenie przed dzikimi zwierzętami miejsca pochówku poprzez ułożenie na nim kamieni, było wyrazem szacunku dla zmarłego. W kulturze żydowskiej nie ma zwyczaju składania na grobach kwiatów. Mówi się: kwiaty są dla żywych, kamienie dla zmarłych. Zgodnie z tradycją na grobie można położyć tylko „martwą” rzecz, dlatego najczęściej jest to kamień, a nie „żywy” jeszcze kwiat.

Warto przyjść na żydowski cmentarz „Nowy” w Krakowie, aby zobaczyć bogatą symbolikę pochówkową kultury żydowskiej. Misterne zdobienia macew czy porośnięte bluszczem, zniszczone już, płyty nagrobne.

Na cmentarzu mieści się też pomnik ku czci ofiar Zagłady. Do jego budowy wykorzystano rozbite nagrobki. Napis na pomniku głosi: „Tu pochowani. Pomnik jest poświęcony świętemu wspomnieniu ofiar hitlerowskich narodowych morderców. Niech ich dusze będą związane w węzeł życia”.